Seksualiteit en intimiteit. Vanzelfsprekend, toch?

Seksualiteit en intimiteit zijn voor veel mensen een vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven. Wanneer iemand verhuist naar een verpleeghuis, om wat voor reden dan ook, verdwijnt soms die vanzelfsprekendheid. Maar de behoefte eraan blijft bestaan. Dat geldt ook voor de bewoners van regionaal expertisecentrum Korsakov het Dijckhuis. Binnen het Dijckhuis geven daarom Elly van Baardewijk (activiteitenbegeleider), Natasja van der Put (zorgcoördinator), Astrid Volders (consulent zingeving) en Iris Gijsberts (beleidsmedewerker) met de werkgroep Seksualiteit en Intimiteit dit onderwerp vanuit een positieve visie een plek binnen het expertisecentrum.

Iris: “We kijken breder dan alleen naar ‘de daad’. We willen ook bereiken dat er begrip en aandacht is voor de behoefte aan nabijheid, vriendschap en privacy. We willen daarover kunnen praten, er afspraken over maken met de bewoner en daarnaar handelen. Het gaat natuurlijk om hele normale, menselijke behoeften.”

“Het is zeker nog niet de norm binnen verpleeghuizen om hier structureel aandacht voor te hebben. Vaak zijn we geneigd pas over seksualiteit te praten als we als zorgverleners een ‘probleem’ ervaren. Bijvoorbeeld als we zien dat een bewoner seksuele handelingen bij zichzelf verricht. Het is goed om dan te onderzoeken wat er nu daadwerkelijk gebeurt. We spreken vaak al snel over ontremming (een impuls die niet tegen te houden is), terwijl er misschien eerder sprake is van ongepast gedrag. Voor mensen met het syndroom van Korsakov is het door de beschadiging van het brein soms lastig het verschil te maken tussen gepast en ongepast gedrag en daarnaar te handelen. En daarnaast, als iemand deze handeling verricht in zijn eigen leefruimte en je stapt als zorgverlener binnen, is er dan überhaupt een ‘probleem’, of is dat normaal seksueel gedrag en is het vooral belangrijk om afspraken te maken over privacy?”

Van gesprek naar actie

Daarom zijn er binnen het Dijckhuis het afgelopen jaar een aantal stappen gezet om dit thema een plek te geven. Met iedere nieuwe bewoner en tijdens de zorgleefplan besprekingen wordt de behoefte aan privacy, vriendschap, intimiteit en seksualiteit besproken.

Iris: “Dat levert mooie gesprekken en verrassende inzichten op. Ook hebben we een themabijeenkomst georganiseerd in de regio, waarin we samen met andere Korsakov-zorgverleners hebben gesproken over de dilemma’s op dit gebied. Maar we zijn er nog niet. Ons doel voor de komende tijd is om onze visie goed op papier te krijgen, het taboe verder weg te nemen door het gesprek aan te gaan met collega’s en bewoners, en vanuit de gesprekken met de bewoners te komen tot doelen en acties die bijdragen aan hun kwaliteit van leven. We vinden het belangrijk om het referentiekader van onze collega’s mee te nemen in de implementatie van onze visie. Hun eigen normen, waarden en ervaringen geven kleur aan hoe zij seksualiteit ervaren.”

Scholing

Op dit moment wordt het hele team geschoold, en worden praktische handvatten ontwikkeld om hen te ondersteunen. Ook wordt onderzocht hoe de sekskoffer van Archipel aan kan sluiten bij de locatie en doelgroep, nadat een student Social Work in haar scriptie over Seksualiteit & Intimiteit adviseerde dit te implementeren.

Gezien worden

Natasja: “Om te voorkomen dat het in de vergetelheid raakt besteden we regelmatig aandacht aan het thema. En wat is nu een passender moment dan Valentijnsdag? Elly en ik organiseerden daarom een diner voor de bewoners te organiseren op deze ‘dag van de liefde’.

Bijna alle bewoners namen deel en hadden zich extra mooi aangekleed. De tafelindeling was zo gemaakt dat bewoners met iemand anders aan tafel zaten dan de mensen van hun woongroep en er stond een gezellig achtergrondmuziekje op. Het was een geslaagde dag, de sfeer was gezellig en de bewoners enthousiast. Ze waardeerden de aankleding en de details, zoals broodjes in hartjesvorm.”

“Al tijdens de voorbereiding kom je tot mooie gesprekken met bewoners. Door teksten en hartjes op te hangen maak je de dag visueel. En dat roept wat op. Ook na afloop waren er weer mooie gesprekken. Gesprekken over Valentijnskaarten die bewoners voor elkaar schreven. Gesprekken over liefde in de breedste zin van het woord, over hoe belangrijk het is om niet alleen met Valentijn, maar elke dag lief voor elkaar te zijn. We hebben hier ook met humor op ingespeeld. Bewoners spraken hun dank en waardering uit. Mensen voelden zich gezien.”